December is de maand dat de dagen korter worden en de avonden langer. Het is dé familiemaand bij uitstek: Sinterklaas, Kerst en de Jaarwisseling vieren we het liefst met familieleden en vrienden om ons heen. We halen de warmte van het gezellig samen naar binnen en sluiten (letterlijk) de deuren om de kou buiten te houden. Daarom een oproep om aandacht te besteden aan degenen, bij wie door een overlijden de familie niet meer compleet is.

“Het eerste jaar is het ergste” is een veelgehoorde uitspraak over rouw na een overlijden. Als je alle hoogtijdagen maar één keer hebt gehad. Opmerkelijk is dat we voor alles een ‘maat’ kennen. We hebben maten voor tijd, voor gewicht, voor inhoud en oppervlakten. Uren, seconden, kilo’s, kubieke meters en hectaren geven ons de mogelijkheid te vergelijken. Voor rouwen bestaat er géén eenheid: verdriet om een verlies laat zich niet meten, en nog veel minder vergelijken. Het blijft bestaan, het is er altijd, alleen manifesteert het zich voortdurend anders: in vorm en in heftigheid. Ook, misschien wel: júist na dat eerste jaar! Feestdagen worden vaak binnen families jarenlang op dezelfde manier gevierd. Als iemand komt te overlijden verandert dat. Er moeten nieuwe manieren gevonden worden, waarin iedereen zich kan vinden en waar iedereen zich goed bij voelt.

In het eerste jaar nadat iemand is weggevallen, lijken we ons dat nog wel te realiseren, we doen iets extra’s voor diegene die dit jaar een lege stoel aan de kersttafel heeft, maar we moeten ons er van bewust zijn dat een jarenlange traditie niet simpelweg doorbroken wordt door een eenmalige verandering.

Na jaren werd de rouw niet minder, maar wel eenzamer…

De eerste Kerst na Frans zijn overlijden at ik bij mijn dochter. De kleinkinderen staken kaarsjes aan: ook een kaarsje voor opa. Zo was hij er toch bij, er werd aan hem gedacht. Het jaar daarop ging mijn dochter met haar gezin skiën in Oostenrijk.

De eerste Oudjaarsavond kwamen de overbuurkinderen vers gebakken oliebollen brengen. Buurman Piet was altijd de ‘Big Boss’ als de jongens vuurwerk afstaken. Hij had de sigaar, en de leiding! Het tweede jaar keek ik naar de overkant: een huis vol familie en vrienden met champagneglazen…de jongens waren nu groot genoeg om zelf vuurwerk af te steken. Dit jaar doe ik de gordijnen dicht, zodat het pijnlijk zicht op waar ik niet meer bij hoor, aan mijn blik onttrokken wordt.

Vlaams psycholoog en rouwdeskundige professor Manu Keirse gebruikt de schaduw als metafoor voor het rouwen. Verdriet na een verlies gaat met mensen mee, zoals de schaduw van een mens hem overal vergezelt. Soms is deze zichtbaar, soms niet. Men kan een hoek van een straat omgaan en de schaduw ligt plots levensgroot voor de persoon en stapt elke stap met hem mee. Zo is het ook met verdriet.

Laten we ons realiseren dat de laagstaande decemberzon soms lange schaduwen doet ontstaan!